Czym jest rak jajnika?
Rak jajnika jest jednym z najczęściej występujących nowotworów u kobiet, wywodzącym się z jajnika, czyli żeńskiej gonady. W ciele kobiety znajdują się dwa jajniki, umiejscowione w miednicy mniejszej w sąsiedztwie macicy. Jajniki pełnią kluczowe role w organizmie: są gruczołem dokrewnym, produkującym hormony (głównie estradiol, który odpowiada za rozwój żeńskich cech płciowych), oraz miejscem produkcji gamet żeńskich – komórek jajowych. Zapłodnienie komórki jajowej przez plemnik prowadzi do rozpoczęcia ciąży i rozwoju płodu w macicy.
Budowa jajnika jest złożona, składa się z różnych typów komórek, które pełnią różne funkcje. Każdy typ komórek może stać się źródłem nowotworu złośliwego. Terminem „rak jajnika” określa się często różne nowotwory wywodzące się z komórek jajnika, w tym guzy z komórek zarodkowych lub podścieliska, które mogą mieć różne rokowania. Najczęstszą formą złośliwego nowotworu jajnika jest rak surowiczy.
Rodzaje raka jajnika: typ I i typ II – rokowanie
Rak jajnika można podzielić na dwa główne typy, różniące się przyczynami molekularnymi, typem wzrostu i rokowaniem.
Typ I rozwija się na podłożu łagodnych nowotworów jajnika lub nowotworów o granicznej złośliwości. Rośnie w postaci wyraźnego guza w jajniku, dopiero po pewnym czasie rozprzestrzenia się w jamie otrzewnej. Histologicznie jest zwykle rakiem endometrialnym lub śluzowym i ma lepsze rokowanie niż typ II. Często wykrywa się go w I i II stopniu zaawansowania.
Typ II rozwija się od początku jako złośliwy nowotwór jajnika. Zazwyczaj nie tworzy wyraźnego guza w jajniku, a choroba szybko rozprzestrzenia się po jamie otrzewnej. Histologicznie jest źle zróżnicowanym rakiem surowiczym i ma gorsze rokowanie. Najczęściej wykrywa się go dopiero w III i IV stopniu zaawansowania.
Rak jajnika – przerzuty
Rak jajnika rzadko ogranicza się tylko do jajników. W większości przypadków dochodzi do rozsiewu otrzewnowego, czyli obecności guzów na innych narządach jamy brzusznej. Nowotwór ten bardzo wcześnie rozprzestrzenia się po całym brzuchu, zajmując jelita, wątrobę, śledzionę i inne tkanki. Wynika to z faktu, że jajniki są organami leżącymi swobodnie w jamie brzusznej, co umożliwia łatwe przenoszenie się komórek raka na sąsiednie narządy. Dodatkowo, często przerzuty występują drogą limfatyczną do węzłów chłonnych.
Jak często występuje rak jajnika?
Rak jajnika jest trzecim pod względem częstości występowania nowotworem narządów rodnych kobiety, po raku szyjki macicy i trzonu macicy, ale pozostaje główną przyczyną śmierci wśród nowotworów związanych z żeńskim układem rozrodczym. Najwięcej przypadków odnotowuje się w krajach wysoko rozwiniętych, a największa liczba zachorowań przypada na kobiety między 50. a 65. rokiem życia.
Rak jajnika – objawy
We wczesnych stadiach rak jajnika zazwyczaj nie powoduje żadnych objawów. Objawy pojawiają się dopiero w bardziej zaawansowanych stadiach i są to głównie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takie jak wzdęcia, uczucie pełności w brzuchu, odbijania, oraz powiększenie się obwodu brzucha. Często są one lekceważone i przypisywane typowym dolegliwościom jelitowym. Mogą także wystąpić objawy ze strony narządu rodnego, takie jak nieprawidłowe krwawienia czy uczucie ucisku w miednicy, oraz problemy z oddawaniem moczu w późniejszych stadiach choroby.
Diagnostyka raka jajnika
Mimo braku skutecznych badań profilaktycznych pozwalających na wykrycie wczesnych i bezobjawowych stadiów raka jajnika, najlepszym sposobem kontroli jest USG przezpochwowe. Umożliwia ono wczesne wykrycie niektórych typów guzów jajnika. Jednakże zmiany w jajniku bardzo rzadko świadczą o chorobie nowotworowej – często są to torbiele, niekoniecznie wymagające operacji.
Leczenie raka jajnika
Leczenie raka jajnika obejmuje zabiegi operacyjne, chemioterapię, leczenie antyangiogenne, leczenie podtrzymujące oraz hormonalne. Zabieg operacyjny polega na usunięciu maksymalnej ilości tkanki nowotworowej. Chemioterapia stosowana jest zarówno przed, jak i po operacji, a standardowe leczenie obejmuje leki takie jak cisplatyna, karboplatyna oraz paklitaksel. Leczenie antyangiogenne, z wykorzystaniem leków takich jak bewacyzumab, hamuje tworzenie naczyń krwionośnych doprowadzających krew do guza. Leczenie podtrzymujące stosuje inhibitory PARP, które blokują mechanizmy naprawcze komórek nowotworowych. Hormonalne leczenie, z użyciem leków takich jak tamoksyfen, letrozol i goserelina, jest stosowane w przypadku komórek wrażliwych na hormony.
Nawrót raka jajnika
Nawroty raka jajnika są częste i zazwyczaj dochodzi do nich ponownie w jamie brzusznej. Leczenie nawrotów obejmuje chemioterapię z wykorzystaniem różnych leków cytostatycznych, a rzadziej ponowne leczenie operacyjne. Radioterapia ma ograniczone zastosowanie, zazwyczaj jako leczenie paliatywne.
Badania kliniczne
Onkologia to dynamicznie rozwijająca się dziedzina medycyny, w której trwają ciągłe poszukiwania nowych leków i metod leczenia raka jajnika. Warto zapytać swojego lekarza o dostępne badania kliniczne i możliwości uczestnictwa w nich.